Laten we deze dagen vooral onszelf niet vergeten. Vragen als: wat zou mij nu eens deugd doen? Waar heb ik zelf behoefte aan? Waarvan word ik gelukkig? …, zijn enorm belangrijk om evenwicht te blijven houden. We kunnen enkel maar goed voor anderen zorgen, wanneer er ruimte is voor onze eigen noden en behoeften. En naast het openstaan voor onze eigen noden is durven luisteren naar onze eigen kwetsbaarheden ook minstens even belangrijk. Durven stilstaan bij de zaken die je rusteloos maken, durven je gevoelens te tonen, ze uit te spreken en ze laten te bestaan is eveneens van essentieel belang voor ons welbevinden.
Normale stressreacties in een crisistijd
Als zorgprofessional ben je gewend aan stressvolle situaties. Je bent getraind hiermee om te gaan. In deze crisis is de druk op de zorg niet alleen extreem hoog, maar je moet jezelf ook verhouden tot de gebeurtenissen. Daarbij kan jouw harde werken je energie, trots en een gevoel van betekenis en voldoening geven. De grote hoeveelheid werk die maar blijft doorgaan, kan echter ook zorgen voor voortdurende stress. De beperkingen in wat je professioneel gezien kan doen, kunnen zorgen voor machteloze gevoelens, frustratie en schuldgevoel. Hoe sta je de dag van vandaag in het werkveld? Is er een verschil t.o.v. ‘normale werkperiodes?’ Hoe ervaar jij het verschil en hoe zou jij je graag t.o.v. van de huidige situatie willen verhouden?
Als spanning en stressgevoelens aanhouden
Als spanning en stressgevoelens aanhouden kun je soms merken dat dit je functioneren beïnvloedt. Het kan zijn dat je gevoeliger reageert of sneller geïrriteerd raakt, dat je angstig of vermoeid bent of dat je je minder goed kan concentreren op je werk. Het kan moeilijker zijn je los te maken van je werk en je te ontspannen. Ook kun je fysieke klachten ontwikkelen zoals gespannen spieren of hoofdpijn. Hoewel je dit soort reacties van jezelf wellicht niet kent, zijn dit normale reacties in een uitzonderlijke situatie als deze.
Deze reacties leren je waar jouw grens ligt en roepen weliswaar om aandacht. We mogen er echt niet blind voor zijn, maar leren om goed voor onszelf te zorgen. Enerzijds door te luisteren waar we echt nood aan hebben, wat ons extra voldoening geeft, anderzijds ook door stil te staan bij die kwetsbaarheid in onszelf die we lang verstopt hielden voor iedereen én voor onszelf. Deze kwetsbaarheid eist in deze turbulente tijd onze aandacht op. We moeten leren er met de nodige aandacht en zachtheid mee om te gaan en onszelf de zorg te geven die we verdienen.
Specifieke zorgen en moeilijkheden die druk kunnen leggen op je welzijn
Iedereen krijgt in deze tijden te maken met stressoren. Voor jou, als zorgprofessional, komen er daar een aantal specifieke bij:
- De angst dat je zelf besmet wordt of het virus overdraagt aan een familielid of vriend.
- De strenge(re) veiligheidsmaatregelen in het uitvoeren van je werk:
Fysieke uitputting, door het dragen van beschermende uitrusting.
Restricties in autonoom handelen, door strikte procedures.
Mentale uitputting, doordat continue alertheid en waakzaamheid vereist is.
- De afstand die je kan voelen tot hulpvragers door de strikte maatregelen rondom aanraken en vasthouden. Dat maakt het lastig, soms onmogelijk, om hulpvragers te steunen en gerust te stellen.
- Er kan onzekerheid en discussie zijn over de beste manier van handelen.
- Als zorgprofessional kun je te maken krijgen met naasten die zich (soms overmatige) zorgen maken over jouw gezondheid. Daarnaast zullen er mensen zijn die jou zien als besmettingshaard en het contact met je vermijden.
- De hoge werkdruk, samen met de overheidsmaatregelen, leiden tot minder sociale contacten.
Wat kan ervoor zorgen dat jouw kwaliteit van leven toch bewaakt blijft? Welke zaken zijn echt betekenisvol en geven je de kracht om door te gaan? Hoe omgaan met bezorgdheden die meer energie vragen dan dat nodig is? Wat heb je echt nodig? Hoe bescherm je jezelf ipv jezelf te kwetsen? Je kan ervoor kiezen om niet geleefd te worden door onrust en te lijden onder allerlei regels. We leren om om te gaan met wat elke dag ons brengt en raken verlost van de vele wetmatigheden van het leven.
Stilstaan
Je hebt misschien onvoldoende tijd over voor jezelf, om bijvoorbeeld stil te staan bij hoe het met je gaat en wat je nodig hebt om fysiek en mentaal fit te blijven. Je kan te maken krijgen met moeilijke afwegingen en keuzes, zowel op professioneel als persoonlijk vlak. Uit onderzoek is bekend dat deze morele dilemma’s zwaar op mensen kunnen drukken. (zie ook: Choice overload reduces neural signatures of choice set value in dorsal striatum and anterior cingulate cortex. Elena Reutskaja, Axel Lindner, Rosemarie Nagel, Richard A. Andersen & Colin F. Camerer)
Wat kan ik doen om hiermee om te gaan? Houd aandacht voor je basisbehoeften en fysieke- en mentale welzijn. Zorg voor dagritme. Blijf goed en gezond eten en drinken. Neem als je niet werkt bewust tijd om op te laden. Vanwege de maatregelen is het soms nodig nieuwe manieren te vinden om ‘af te schakelen’ of te ontspannen. Belangrijk daarbij is het om iets te doen waarmee je je geest even rust geeft. Neem dagelijks tijd om even stil te staan bij hoe het met je gaat. Dit kun je bijvoorbeeld doen in gesprek met anderen, maar ook door dat dagelijks even ‘na te voelen’ of er iets over op te schrijven.
Wat ontspant er jou? Wat geeft er jou echt rust? En hoe voel je je? Het is belangrijk om terug echt te voelen wat we nodig hebben en hoe we ons voelen. Ook ons niet goed voelen mag bestaan en we zullen ons enkel beter gaan voelen door ook onze mindere gevoelens gewoon te laten bestaan. Hiernaast zijn scheppende gedachten enorm belangrijk. Onze gedachten kiezen we zelf, onze gevoelens niet. Het is belangrijk onze gevoelens op een podium te plaatsen en alle aandacht te geven die ze verdienen. Onze gedachten echter, dienen heropgevoed te worden. Hierin hebben we zelf, als mens, de touwtjes in handen. We kunnen zelf kiezen voor scheppende gedachten, erop vertrouwende dat we naar het goede worden geleid. We hebben zelf de verantwoordelijkheid om te kiezen voor de schoonheid van het leven. Hierbij is waakzaamheid enorm belangrijk. Je deze kracht herinneren en ermee aan de slag gaan, verandert alles.
Creëer een steunende privéomgeving
Maak (beeld)belafspraken met familie en vrienden. Vraag aan een vertrouwd persoon of deze er wil zijn als je terugkomt uit je werk zodat je een klankbord hebt. Familie en vrienden kunnen bezorgd zijn over jouw gezondheid en die van henzelf. Laat hen weten dat dit normaal is, ook aan kinderen. Door hen goed te informeren en op de hoogte te houden, kun je vaak een deel van hun zorgen weg nemen. Het is belangrijk dat zij achter je blijven staan.
Kies bewust voor waardevolle contacten. Mogelijk volgt er een periode van schiften, wat niet noodzakelijk makkelijk zal zijn. We zijn immers gewend om ons behulpzaam op te stellen, terwijl jezelf de vraag stellen hoe betekenisvol iemand voor jou is, vertrekt van jezelf i.p.v. de andere. Mogelijk word je geconfronteerd met het feit dat een aantal personen waar je vroeger veel waarde aan hechtte, het vermogen om te groeien en sterker uit deze crisis te komen in de weg staan. Er volgt mogelijk een periode van loslaten, van kiezen voor het meest waardevolle. Waar in eerste instantie voor conflict wordt gevreesd, zal al snel duidelijk worden dat je een geschenk krijgt aangeboden. Na deze heftige periode volgt er een periode van stabilisatie. Een rustige tijd, waarin je rust vindt. Je leerde te voelen welke contacten jij nodig hebt en voelt je omringd door goede metgezellen.
Creëer een steunende werkomgeving
Creëer met elkaar een moment op de dag om te kijken hoe het met iedereen gaat. Aandacht voor het welzijn van elkaar op de werkvloer draagt bij aan samenhorigheid en gezamenlijke focus. Bespreek met collega’s en je leidinggevende wat je nodig hebt om je werk op een goede manier te blijven doen. Het uitwisselen van manieren om met de situatie om te gaan kan steunend zijn. Er is veel, soms tegenstrijdige, informatie beschikbaar. Zorg dat je je informatie haalt uit betrouwbare bronnen. Check het nieuws niet te vaak. Dit voorkomt onnodige stress.
Je weet ondertussen dat jijzelf, in eerste instantie, zorg kan dragen voor hoe deze crisis voor jou voelt. Je weet ook dat door in kwetsbaarheid wat je meemaakt én wat je hierbij voelt te delen met je collega’s en leidinggevende, van enorm belang is. Blokkades verdienen hierbij de nodige aandacht. Met een verscheidenheid aan oefeningen zullen we ze te lijf gaan, de bijhorende gevoelens leren voelen en los te laten, terwijl je hierbij terugkeert naar de verbinding met jezelf en je collega’s.
Tips om stress te verminderen
Wees alert op je stressniveau. Doe dit bijvoorbeeld bij het opstaan en voor het slapen gaan. Merk de verschillen op, zodat je sneller waarneemt wanneer het te veel wordt. Het is nodig, want deze situatie kan nog lang duren; het is geen sprint maar een marathon. Vertrouw op je eigen strategieën door te bedenken wat voor dingen je in het verleden hebben geholpen om met stressvolle periodes om te gaan. Zet deze (of varianten die nodig zijn vanwege de beperkende maatregelen) actief in.
Zorg voor ontspanning door inspanning, zoals tuinieren, klussen, hardlopen of (thuis)workouts (er zijn veel apps en filmpjes te vinden). Zorg voor ontspanning door rust, zoals muziek maken of luisteren, in de natuur zijn, puzzelen, kleuren of door ontspanningsoefeningen of meditatie/ mindfulness. Laat los waar je geen invloed op hebt. Probeer daarmee piekeren te voorkomen. Humor helpt de situatie te relativeren. Vraag zo nodig om ondersteuning binnen of buiten je organisatie. Als je ondanks deze stappen behoefte hebt aan ondersteuning, informeer dan bij bijvoorbeeld je leidinggevende of bij collega’s waar je binnen en buiten werktijden terecht kan.
Dit kan een vertrouwenspersoon, een peersupporter of buddy, een bedrijfsopvangteam, bedrijfsarts of psycholoog binnen of buiten de organisatie zijn.
Ilse Wevers is psycho-therapeut en life-coach. Zij brengt ism Jo-In een digitaal begeleidingsaanbod van 4 voormiddagen. Hierin leer je enerzijds de waarde van je stressreacties ontdekken en leer je er mee om te gaan. Meer info:
https://www.jo-in.be/vorming/online-omgaan-met-werk-gerelateerde-stress-coronatijd
BRONNEN
2020, Elizabeth Goldfarb, PhD
2020, Rajita Sinha, PhD
27 mei 2020, Hippocampal seed connectome-based modeling predicts the feeling of stress
27 mei 2020, Researchers find where stress lives
