Te veel jongeren haken af op school. Is nieuwe kijk op leren een uitweg?

Niet op school

Stappen vzw is een Gentse jeugdhulporganisatie die werkt met adolescente meisjes die onder toezicht staan van de jeugdrechter. Als begeleider stel ik vast hoe moeilijk deze meisjes aansluiting vinden bij het regulier onderwijs. Die uitval zet een stevige domper op hun toekomst.

‘Van de elf meisjes zijn er vijf afgehaakt op school.’

Concreet: van de elf meisjes die we in januari 2021 begeleidden, zijn er vijf afgehaakt op school. Zowel in het algemeen secundair, buitengewoon of beroepsonderwijs ging de handdoek in de ring.

Afhaken door onzekerheid en schaamte

Sara (pseudoniem) komt toe in onze leefgroep. Ze heeft al tien andere voorzieningen achter de rug en staat klaar om naar de zoveelste nieuwe school te vertrekken. Ze krijgt een gevulde rugzak met pennenzak en lunch, er wordt een schema opgemaakt, de weg naar school wordt uitgestippeld.

Na drie dagen school, voelt Sara zich niet zo goed. De dokter schrijft haar een dag rust voor. De volgende dag gaat ze opnieuw naar school maar ’s middags is ze al terug:  de leerkracht zette haar uit de klas. Na een paar weken haakt Sara definitief af op school. Begeleiders krijgen haar nog moeilijk uit bed. Wat ze ook voorstellen, Sara wil niet opnieuw naar school.

Na veel geduld en doorvragen worden de onderliggende redenen van dit afhaken duidelijk. Sara is onzeker, voelt zich niet goed op school, heeft schrik niet mee te kunnen, schaamt zich over haar instellingsverleden, wil zo weinig mogelijk opvallen.

Lastig of onzeker?

Sara staat niet alleen. Heel wat meisjes en jongens in een gelijkaardige situatie haken af. Dat die groep afhakers zo groot is, hoeft niet te verbazen. Op school worden deze adolescenten vaak gezien als de lastige leerlingen van de klas, de spijbelaars. Ze zijn ongeïnteresseerd, steken zich weg of zetten de boel op stelten.

‘Omdat deze meisjes niet kunnen voldoen aan de schoolse verwachtingen, raken ze gedemotiveerd.’

Maar die medaille heeft ook een keerzijde: omdat deze meisjes niet kunnen voldoen aan de schoolse verwachtingen, raken ze gedemotiveerd. Ze stellen niet alleen anderen, maar ook zichzelf teleur. Hun onzekerheid en mentale veerkracht worden verder aangetast.

Helaas hebben scholen hier te weinig aandacht voor. In het beste geval betreuren ze dat er geen goede match is en deze leerlingen niet over de lat geraken.

Pizza’s bakken

De coronapandemie bracht scherper in beeld wat al jaren sluimert: scholen spelen onvoldoende in op de noden van jongeren in kwetsbare situaties. Te veel opportuniteiten blijven onbenut.

Kyra (pseudoniemn) is zestien en zat de voorbije vier jaar nauwelijks op de schoolbanken.Tijdens een overleg rond haar hulpverleningstraject, blaast ze buiten even uit. Ze treft er een begeleider die in de weer is om in een oude houtoven pizza’s te bakken. De ogen van Kyra beginnen meteen te blinken. Want het enige wat ze op al die scholen ontdekte: haar passie voor brood, deeg en bakken.

Helaas bleef die passie onbenut omdat ze struikelde over de eisen, regels en verwachtingen van de school. Ze vraagt de begeleider of ze mee mag helpen bij de volgende bakdag. Al werd dit de start van een mooi leertraject, het blijft jammer dat op school die kans onbenut bleef.

Alternatieve leerwegen

Als contextbegeleiders proberen we alle betrokkenen te motiveren om die kansen te grijpen. We zetten in op een doorgedreven samenwerking tussen onderwijs en welzijn.

‘Ook jongeren uit de jeugdhulp willen graag hun talenten ontdekken.’

Die samenwerking vertrekt vanuit het leerrecht voor elke jongere, ook buiten het klassieke onderwijssysteem, ook vanuit de residentiële jeugdhulp, op welke manier dan ook. Het prominent aanwezig zijn van de welzijncomponent wil niet zeggen dat de jongere de onderwijscomponent aan de kant schuift. Maar wil je met deze jongeren die onderwijscomponent realiseren, dan moet je kiezen voor een alternatieve leerweg. Want ook jongeren uit de jeugdhulp willen graag leren, hun talenten en passies ontdekken.

Schrale ontmoeting

Als Stappen vzw willen we graag nauwer samenwerken met scholen. Maar we kijken ook in de richting van andere, bredere vormen van samenwerking los van schoolbanken, leerplannen en de strakke en hiërarchische relatie tussen leerkracht en leerling.

Want wat zou er gebeuren als kwetsbare jongeren geen maatschappelijke druk ervaren rond leerplicht? Wat als er niet vanuit verplichting gewerkt wordt maar vanuit de interesses van deze jongeren? Wat als we jongeren via alternatieve leertrajecten erkenning en kwalificaties kunnen geven waar ze later op de arbeidsmarkt iets mee zijn?

In beweging

Gelukkig zijn er intussen organisaties die creatief op zoek gaan naar antwoorden op deze vragen. Zij vertrekken vanuit een gedeelde verantwoordelijkheid voor afhakers op school. Zo zetten het deeltijds onderwijs en de naadloze flexibele trajecten (NAFT) betekenisvolle samenwerkingen op touw.

‘De ambitie is om jongeren opnieuw in beweging te krijgen.’

Maar dan nog vallen er jongeren uit de boot. Voor die jongeren zette onze organisatie het dagbestedingsproject ‘Buiten Beeld’ en het arbeidsproject ‘De Kazematten werkt’ op. Daarin stellen we ontmoeting en verbinding centraal.

De ambitie is om jongeren die op school stilstaan, opnieuw in beweging te krijgen. We ontwikkelen een aanbod van activiteiten met leerkansen waar zorg en onderwijs gedeeld worden. Naast school of werk is er ruimte voor andere vragen en issues waarmee de jongeren kampen.

Mijn droom

Deze projecten wijzen de weg naar belangrijke succesfactoren: de kracht van een open aanbod, het belang van kleine leermeesters, geduld, tijd en leren van elkaar.

Ze sluiten ook aan bij mijn droom: elke stap die een jongere zet in de ontwikkeling van zijn competenties en talenten wordt gezien en erkend als succesvol leermoment. Zonder enige twijfel kunnen de meisjes die wij begeleiden dan ook een rapport voorleggen om ‘u’ tegen te zeggen. Dat portfolio kunnen ze dan meenemen in hun verdere leven.

In de ideale wereld is zo’n portfolio een volwaardig getuigschrift dat zorgt voor nieuwe perspectieven op de arbeidsmarkt of een nieuwe opleiding op maat.

Ik hoop dat deze droom elke dag meer waarheid wordt. Het is geen illusie: heel wat partners zoeken vandaag al mee naar nieuwe leerperspectieven voor jongeren die op school afhaken. Laat het een uitnodiging zijn om dat gaspedaal verder in te duwen.

‍

Dit artikel verschijnt ook op Sociaal.Net